In dit opvangkamp in Irak probeert Falak Selo, zelf gevlucht, psychische zorg te bieden aan mensen die daar behoefte aan hebben. Ze heeft onder andere een praatgroep opgericht. Foto Seivan M. Salim
Een voorhoede van hulporganisaties probeert naast voedsel en onderdak ook psychologische hulp te geven aan mensen in nood. Ze schakelen gewone mensen in die vaak zelf gevlucht zijn.
Verschenen in NRC en NRC Next op 5 mei 2020
Dikke druppels slaan tegen de ramen van een vergaderzaaltje in de Koerdisch-Iraakse stad Dohuk. Vier vrouwen en vijf mannen zitten aan met satijn beklede tafels op dag drie van een achtdaagse cursus cognitieve gedragstherapie voor beginners. De cursisten zijn gevlucht uit Syrië. Sommigen wonen in tenten en kunnen nauwelijks aan de nattigheid buiten ontsnappen. Daarom staat de verwarming vandaag op een bedwelmende 28 graden.
„Onze psyche is als een veer”, doceert psychiater Yousif Ali Yaseen van de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR. „Nare ervaringen en zorgen brengen die veer op spanning.” Yaseen legt uit dat spanning een gepaste lichamelijke reactie is op bedreigende situaties, maar dat het problematisch is als die chronisch wordt. „De ademhaling kan helpen die spanning van de veer te halen.”
De deelnemers schuiven hun nepsuède stoelen naar elkaar toe en beginnen in tweetallen aan een oefening. „Leg je handen op je buik en blaas die op alsof het een ballon is”, herhaalt deelneemster Falak Selo de instructies van Yaseen. Het resulteert aanvankelijk in onwennig gelach bij haar partner. Bij een tweede poging heeft Selo meer rust in haar stem. „In. Een, twee, drie. Goed zo. En langzaam weer uit. Twee, drie.”
De cursisten van dokter Yaseen vormen een bijzondere voorhoede in de internationale humanitaire hulpverlening. De laatste jaren spant onder meer de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zich in om noodlijdende mensen niet alleen van voedsel en onderdak te voorzien, maar ook psychische zorg te verlenen. Ook de Nederlandse minister Sigrid Kaag (Ontwikkelingssamenwerking, D66) maakt zich er hard voor. „Als ik op één dossier het verschil wil maken tijdens mijn ministerschap, dan dit”, zei ze op een afgelopen najaar door haar belegde internationale conferentie over psychische noodhulp. Ook in reactie op de huidige pandemie tuigen vluchtelingenorganisaties programma’s op voor psychische steun.